Płyty główne
Płyta główna (ang. motherboard, mainboard) najczęściej zielona, prostokątna płyta na której umieszcza się następujące układy elektroniczne komputera:
- pamięć RAM,
- pamięć ROM,
- BIOS,
- chipset,
- procesor,
- gniazdo procesora,
- gniazda rozszerzeń PCI,
- złącza EIDE,
Na krawędzi płyty głównej znajdują się łącza portów szeregowych, równoległego portu klawiatury, myszy oraz portu USB, sloty (gniazda karty graficznej, muzycznej, TV itp.).
BIOS jest to program zapisany w pamięci ROM. Testuje on sprzęt po włączeniu komputera, uruchamia system operacyjny, kontroluje transfer danych pomiędzy komponentami tj. dysk twardy, procesor czy napęd CD-ROM. Za pomocą wbudowanego w BIOS programu SETUP można zmieniać standardowe ustawienia BIOSu np. parametry podłączonych dysków twardych lub zachowanie komputera po jego włączeniu.
Gniazda rozszerzeń PCI (Peripherial Components Interconnect) - ówczesny standard gniazd rozszerzeń przeznaczonych do kart rozszerzeń wykonanych w tej architekturze. PCI spełnia normy standardu Plug and Play, obsługuje bus mastering i może przesyłać dane w porcjach po 32 jak i 64 bity. Przez PCI urządzenie może przesyłać dane z prędkością do 132 MB/s. W gnieździe rozszerzeń montuje się takie karty rozszerzeń jak:
- Karta graficzna,
- Karta muzyczna,
- Karta telewizyjna,
- Karta sieciowa.
Cache - pamięć buforowa drugiego poziomu jest instalowana na płycie głównej w sposób umożliwiający jej rozbudowę. Płyty główne wyposażane są standardowo w pewną określoną ilość pamięci cache L2. Najczęściej spotykane rozmiary to 256 KB, 512 KB, 1MB, 2MB.
Złącze EIDE - najczęściej stosowany w pecetach kontroler napędów. EIDE to rozszerzony i ulepszony typ interfejsu IDE, oferujący między innymi większą szybkość transferu danych (do 17 MB/s).
Gniazdo pamięci SIMM (Single-Inline Memory Module) - jest to gniazdo w którym umieszcza się "kości" pamięci SIMM. Standard konstrukcyjny o 32 stykach; szyna danych ma szerokość zaledwie 8 bitów.
Gniazdo pamięci DIMM (Dual-Inline Memory Module) - jest to gniazdo w którym umieszcza się "kości" pamięci DIMM.
Gniazdo zasilania - jest to gniazdo poprzez które doprowadzone jest napięcie zasilające całą płytę główną i umieszczone na niej elementy.
Płyty główne w standardzie ATX
Płyty główne w standardzie ATX zastąpiły stosowane płyty w standardzie AT w drugiej połowie lat 90 XX wieku. W formacie ATX zwiększono obszar przeznaczony na interfejsy zewnętrzne. Dzięki temu zmniejszono plątaninę kabli, gdyż umieszczono interfejsy bezpośrednio na płycie, ułatwiony jest również przez to dostęp do niektórych części. Nowsze wersje płyty mają główne złącze 24-stykowe, co umożliwia zasilanie szyny PCI Express. Zastosowanie funkcji Soft Power umożliwia kontrolę zasilania z poziomu systemu operacyjnego. Pozwala też oszczędzać energię przez wprowadzenie komputera w stan uśpienia po dłużsszej bezczynności. Dzięki zmienionej konstrukcji obudowy, poprzez poprzez jednoczesny nawiew i wywiew powietrza, chłodzenie komputera stało się bardziej wydajne.
Cechy charakterystyczne płyty głównej w formacie ATX :
- interfejsy urządzeń zintegrowane na płycie
- włącznik zasilania monostabilny
- elementy na płycie uporządkowane
- złączne zasilania dwurzędowe 2 x 10 (12) styków
- płyta ma trzy napięcia zasilania: 5 V, 12 V i 3,3 V
Płyty główne w standardzie WTX
Format WTX jest rozwinięciem fomatu ATX i powstał na końcu lat 90 XX wieku. Został zaprojektowany z myślą serwerów i stacji roboczych wyposażonych w kilka procesorów i dysków twardych. Konfigurację płyty głównej w standardzie WTX można zmieniać poprzez wymienienie modułu specjalnej karty rozszerzającej zawierającej złącza i komponenty. Wycięcia w obudowie umożliwiają łątwe instalowanie i wymianę modułów zależnych od zapotrzebowania. Płyty te są jednak prawie dwa razy większe od płyt ATX a ich obudowy odbiegają od przeciętnych rozmiarow obudów komputrów PC. W obudowach WTX jest miejsce na wiele dysków twardych oraz na wydajny zasilacz, który będzie mógł obsłużyć dużą liczbę kart rozszerzeń i dodatkowych urządzeń (zasilacz o mocy 400 W lub większej). Dużą wadą obudowy jest jej waga, może ważyć nawet w okolicach 35 kg dlatego, aby ją przesuwać montuje się do nie nieduże kółka.
Format płyty głównej WTX jest coraz rzedziej stosowany i nie przewiduje się powstania jego nowych wersji.
Cechy charakterystyczne płyty głównej w formacie WTX :
- możliwość zamontowania kilku procesorów serwerowych (1-8)
- duża liczba dysków twardych
- duża ilość pamięci, z kontrolą błędów ECC
- duża liczba gniazd rozszerzeń
- gniazda PCI 64-bitowe, AGP Pro
- kontrolery SCSI
- jeden lub kilka zasilaczy dużej mocy
- duże rozmiary płyty głównej i obudowy
Płyty główne w standardach NLX i BTX
NLX - standard konstrukcji obudów i płyt głównych komputerów wprowadzony na rynek przez firmę Intel w 1996 roku, opracowany w celu zastąpienia płyt głównych LPX. Umożliwia zastosowanie najnowszych typów procesorów i większych modułów pamięci. Zapewnia wsparcie grafiki poprzez wykorzystanie złącza AGP. Pozwala na łatwiejszy dostęp do komponentów płyty i jej prostszą instalację. Standard ten jest stosowany przede wszystkim w zestawach komputerowych wyposażonych w różne warianty obudów typu "desktop". Nie ma złączy dla kart rozszerzających, dlatego na płycie znajduje się dodatkowa karta która zawiera wyprowadzenia do różnych kart. Obsługuje wszystkie typy procesorów przeznaczonych dla PC.
Cechy charakterystyczne płyty głównej w stnadardzie NLX :
- obudowa leżąca typu "desktop" lub stojąca typu "tower"
- dodatkowa karta ze złączami do kart rozszerzeń
- zintegrowane karty sieciowe oraz graficzne, wideo i dźwiękowe
- możliwość prostej i szybkiej wymiany komponentów (łącznie z całą płytą główną).
BTX – standard konstrukcji płyt głównych oraz zasilaczy i obudów komputerowych, który został zaproponowany w 2004 roku przez firmę Intel jako następca standardu ATX. Wprowadzono tutaj zmianę ułożenia elementów na płycie głównej. Najważniejsze elementy, które najbardziej się grzeją, są tu ułożone w tunelu powietrznym. Z przodu obudowy umieszczony jest wentylator, który wtłacza powierze do środka. Powietrze przełpywa przez podzespoły w kierunku tyłe obudowy. Dzięki takiemu rozwiązaniu elementy łatwiej się chłodzą. Wszystkie elementy długie, takie jak pamięci i karty graficzne są ustawione zdłuż kanału powietrznego, aby przepływające powietrze nie brudziło chłodzonych części. Standard teni nie przyjął się na rynku. Przy zmianie płyty głównej nalezało bowiem zmienić zarówno obudowę, jak i zasilacz, co powodowało dodatkowe koszty.
NLX
BTX